سنت «وقف» حاوی پیام‌ها و نکات بسیاری است که اگر فراگیر شود، جوامع اسلامی، هم از جهت اقتصادی و هم از جهت فرهنگی و رشد فکری به وضع مطلوب تری خواهند رسید.
یکی از تعابیر معروفی که از برخی خواص فرهنگی(که اتفاقاً تجربه کار کردن در حوزه وقف را هم داشته) مکرر شنیده‌ایم این است؛ اگر این سنت‌های حسنه به درستی برای مردم تبیین شود و همه مردم پای کار بیایند، با وقف و نذر می‌توان جامعه را اداره کرد بدون اینکه به شخص یا گروهی فشار یا صدمه‌ای وارد شود.
مهم‌ترین پیام وقف، پیام انسانیت است. یعنی کسی که یک عمر تلاش کرده و مالی را به دست آورده است، اموالش را در جهت خدمت به مردم صرف می‌کند. پیام این حرکت، علاقه‌مندی به انسانیت و احساس مسئولیت نسبت به دیگران است. یعنی واقف سعی می‌کند منیت خود را بشکند و به «ما» بیندیشد و نسبت به دیگران هم احساس مسئولیت کند.
وقف نشانه این است که واقف بر نفسش مسلط شده و نفس را کنار گذاشته است. لذا وقف از یک طرف احساس مسئولیت در برابر دیگران است و از طرفی محبت نسبت به انسانیت. پیام دیگر وقف این است که به هر حال ما در این دنیا ماندنی نیستیم و روزی باید سفر کنیم. لذا وقف یک نوع آینده‌نگری است و واقف نسبت به آینده‌اش
اقدام می‌کند.
پیام دیگر وقف، عدم دلبستگی به دنیاست. برخی به خاطر پول و طمعی که به آن دارند دست به هر اقدامی می‌زنند. مثلاً در شرایط فعلی کشور و شیوع بیماری کرونا عده‌ای اقلامی را احتکار می‌کنند و مردم را در تنگنا قرار می‌دهند یا قیمت‌ها را به صورت غیرمنطقی و نجومی بالا می‌برند و نظارتی هم بر کار آنها صورت نمی‌گیرد. اما کسی که در همین شرایط اموالش را وقف می‌کند، در حقیقت این صفات رذیله را کنار زده و به دنیاگرایی پشت کرده است. دنیا را برای رشد معنوی و انسانیتش و رسیدن به آخرت می‌خواهد. دنیا را می‌خواهد اما نه به قیمت فشار به دیگران.
تاریخچه وقف
یکی از منابع پایدار و ارزشمند برای فعالیت‌های فرهنگی و خدمات خیرخواهانه به مردم در کشور ما وقف است.
بدون شک مسئولین کشورمان به این منبع پایدار باید توجه بیشتری داشته باشند. وقتی به تاریخ کشورمان مراجعه می‌کنیم می‌بینیم، بخش قابل توجهی از مراکز خیریه و فعالیت‌های آن از طریق وقف به وجود آمده یا اداره شده است.
بسیاری از حوزه‌های علمیه، یتیم‌خانه‌ها، بیمارستان‌ها و… از ظرفیت وقف به وجود آمده‌اند.
حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « من فکر می‌کنم بیش از دو سوم امکانات بیمارستان‌های کشور (به خصوص امکانات سرمایه‌ای)
وقفی هستند. مثلاً بیمارستان نمازی شیراز که یکی از بیمارستان‌های بنام کشور هست و در امور علمی و خدماتی یک جایگاه والایی دارد، موقوفه است.»
وی ادامه می‌دهد: «متاسفانه تاریخ وقف در کشور ما با اینکه پیشینه ارزشمندی دارد اما آسیب‌هایی هم به وقف وارد شده و بسیاری از املاک موقوفه قبل از انقلاب اسلامی و در زمان رژیم ستمشاهی به شکلی از حوزه وقف خارج شده است. این اتفاق به صورت غیر شرعی اتفاق افتاده و عده‌ای آمدند و بسیاری از موقوفات را تصرف کردند.»
مقابله با موقوفه‌خواران!
حجت‌الاسلام و المسلمین تقوی با بیان اینکه؛ همیشه یک باندی در کشور ما به عنوان «موقوفه خواران» وجود داشته و دارند، تصریح می‌کند:
«این‌ها افعی‌هایی هستند که دهان شان را برای بلعیدن طعمه وقف باز کرده‌اند. به طور مثال حدود دو سوم همین بازار تهران وقف است، اما با اجاره‌هایی بسیار بسیار‌اندک و ناچیز به تصرف موقوفه خواران درآمده است که اصلاً این رقم‌ها قابل بازگویی نیست! پاساژهایی وجود دارد که وقف است اما عده‌ای با حیله‌های مختلف روی آنها چنگ‌انداخته و موقوفات را حیف و میل می‌کنند و یا در پرداخت اجاره بها تعلل می‌کنند.»
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در ادامه همین بحث می‌افزاید: « سازمان اوقاف و امور خیریه نگهبان و پاسدار این اموال و املاک وقفی است. یعنی واقفی که یک عمر زحمت کشیده و مایملک خودش را در راه خیر وقف می‌کند، نظام اسلامی باید از این املاک پاسداری کند. سازمان اوقاف به عنوان نماینده حاکمیت باید موقوفات را بر اساس وقف نامه مصرف کند و روی چگونگی مصرف موقوفاتی که متولی دارند هم نظارت کند.»
اقدامی که در سازمان اوقاف برای جلوگیری از موقوفه خواری صورت می‌گیرد، پیگیری صدور سند برای موقوفه‌هایی است که سند ندارند.