با وجود نقش فرهنگی، اجتماعی و معنوی گسترده‌ای که بقاع متبرکه و امامزادگان در ایران ایفا می‌کنند، هنوز هیچ ردیف مشخصی در بودجه عمومی کشور برای نگهداری، مرمت و برنامه‌ریزی این اماکن اختصاص نیافته است؛ موضوعی که به گفته مسئولان، باعث شده بار اصلی حفظ این مراکز دینی به دوش مردم و هیئت‌های امناء بیفتد.
حجت‌الاسلام غلامرضا عادل، سخنگوی سازمان اوقاف و امور خیریه با بیان اینکه بیش از ۸۷۰۰ بقعه متبرکه در سراسر کشور وجود دارد، گفت: متأسفانه بقاع متبرکه فاقد ردیف بودجه مستقل در اعتبارات دولتی هستند و منابع مالی‌ای که در اختیار سازمان اوقاف قرار می‌گیرد، بسیار ناچیز و محدود است. بنابراین، در عمل نمی‌توان از این منابع برای نگهداری و توسعه همه این اماکن استفاده کرد.
وی افزود: زحمت نگهداری از این بقاع از گذشته تا امروز، بر دوش مردم، خیرین و هیئت‌های امناء بوده است. در واقع، این همراهی و دلدادگی مردم است که امامزادگان را زنده نگه داشته و چراغشان را روشن نگه می‌دارد.
وضعیت بقاع متبرکه در شهرها و روستاها متفاوت است.
حجت الاسلام عادل با اشاره به تفاوت شرایط بقاع متبرکه در مناطق مختلف کشور تصریح کرد: در شهرها و مناطق پرجمعیت که زائران بیشتری حضور دارند، به طور طبیعی نذورات و هدایای مردمی نیز بیشتر است. همین منابع می‌تواند هزینه‌های جاری بقعه را تا حدودی تأمین کند. اما در مناطق روستایی، کم‌جمعیت یا دورافتاده، به دلیل نبود زائر، تأمین منابع مالی با دشواری بیشتری روبروست و برخی از این بقاع برای تأمین حتی نیازهای اولیه نیز با مشکل مواجه‌اند.
وی ادامه داد: ما تلاش داریم از افرادی به عنوان هیئت امناء استفاده کنیم که دارای اعتماد اجتماعی، مقبولیت محلی و ارتباط با خیرین باشند تا بتوانند از این ظرفیت برای جذب کمک‌های مردمی استفاده کنند.
محدودیت‌های مرمتی و ضوابط فنی با توجه به قدمت تاریخی بقاع وجود دارد
یکی دیگر از چالش‌های جدی در مسیر نگهداری از بقاع متبرکه، به‌ویژه بقاع تاریخی و قدیمی، محدودیت‌های فنی و ضوابط میراث فرهنگی است.
حجت الاسلام عادل بیان کرد: بخش زیادی از بقاع متبرکه کشور در فهرست آثار ثبت‌شده میراث فرهنگی قرار دارند. به همین دلیل، هرگونه عملیات عمرانی، مرمت یا حتی تغییرات جزئی در این اماکن، نیازمند اخذ مجوزهای لازم از اداره‌کل میراث فرهنگی است.
وی با اشاره به همکاری میان سازمان اوقاف و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اظهار کرد: تفاهم‌نامه‌ای میان این دو نهاد امضا شده، اما به دلیل سخت‌گیری‌های لازم‌الاجرا در حوزه میراث، گاهی روند تأمین اعتبار و اجرای پروژه‌ها با کندی مواجه می‌شود. ما به این ضوابط احترام می‌گذاریم، اما معتقدیم باید راهکارهایی برای تسهیل امور در عین حفظ ارزش‌های تاریخی و معماری این اماکن اندیشیده شود.
سخنگوی سازمان اوقاف در پایان با تأکید بر لزوم ارتقای نظام مدیریتی بقاع متبرکه خاطرنشان کرد: ما در تلاشیم تا با آموزش، ساماندهی و توانمندسازی هیئت‌های امنا، زمینه مدیریت مؤثرتر این اماکن را فراهم کنیم. مشارکت مردمی همچنان مهم‌ترین و پربازده‌ترین راه برای حفظ و احیای بقاع متبرکه است. ان‌شاءالله با همراهی مردم، این مراکز دینی همچنان مأمنی برای زائران، قطب‌های فرهنگی و کانون‌های تربیتی باقی خواهند ماند.